Vijayaraje Shinde – श्रीमंत विजयाराजे शिंदे

Vijayaraje Shinde – जन्मदिनानिमीत्त विनम्र अभिवादन

श्रीमंत महाराणी vijayaraje shinde विजयाराजे शिंदे यांची जयंती त्यांचा जन्म १२ ऑक्टोबर १९१९ मध्ये सागर येथे झाला, फेब्रुवारी १९४१ मध्ये विजयाराजेंचे अलिजाह बहादूर श्रीमंत महाराजा जिवाजीराव शिंदे यांच्याशी विवाह होऊन ग्वाल्हेर राज्याच्या महाराणी बनल्या. श्रीमंत विजयाराजे यांच्याबद्दल भारताच्या राजघराण्यांमध्ये, सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात अतीव आदर होता, त्या प्रजेत सर्वत्र “राजमाता” म्हणून ओळखल्या जात. राजमातांची “जनसंघ” आणि “भारतीय जनता पक्ष” स्थापनेमध्ये महत्वाची भूमिका राहिली, भारतीय संसदेच्या त्या १९९८ पर्यंत सदस्य राहिल्या. १९७० मध्ये इंदिरा गांधींनी देशावर जी आणीबाणी लादली त्या आंदोलनामध्ये राजमातांनी तुरुंगवास भोगला, आज अयोध्येमध्ये राम मंदिर उभे राहत आहे त्यासाठीच्या राम जन्मभूमी आंदोलनाला राजमातांनी नेतृत्व केले.

अशा लोककल्याण, प्रजेची प्रगती, देश आणि धर्म यासाठी सतत संघर्षरत राहिलेल्या ग्वाल्हेरच्या राजमाता म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या विजया राजे सिंधिया हे एक महत्त्वाचे भारतीय राजेशाही तसेच राजकीय व्यक्तिमत्व होते. राजमाता vijayaraje shinde  विजयाराजे सिंधिया” या अत्यंत साध्या आणि संवेदनशील होत्या. राजमाता स्वतः माधवराव सिंधिया यांनी भारतीय जनता संघातून प्रथमच खासदारकीची निवडणूक लढविली आणि त्या भारतीय जनसंघाच्या खासदार म्हणून निवडून आल्या.

हळूहळू राजमाता जनसंघाचे नेते म्हणून त्यांचा अखंड दौरा संपूर्ण देशात सुरू झाला. भारतीय जनसंघाला एक मजबूत महिला नेता मिळाल्या. राजमाता त्यांचे निवडणूक चिन्ह “दिया” घेऊन गावोगावी पोचू लागल्या. भारतीय जनसंघाची वैचारिक पार्श्वभूमी वेगाने तयार होऊ लागली. दरम्यान देशात इंदिराजींनी आणीबाणी लागू केली. या दरम्यान, vijayaraje shinde ‘राजमातानाने म्हटले”की मी जनसंघाची विचारसरणी सोडणार नाही.”राजमाता पुढे म्हणाल्या की मला तुरूंगात जाणे आवडेल – परंतु आणीबाणीसारख्या काळ्या कायद्याला मी कधीही पाठिंबा देणार नाही. .हळूहळू त्यांचा अनेक ज्येष्ठांशी संपर्क होऊ लागला.

राजमाता तुरूंगात गेल्या पण ईंदिरा गांधी पुढे नतमस्तक झाल्या नाहीत. जनता पक्षाचे तत्कालीन अध्यक्ष चंद्रशेखर यांनी राजमाता यांना असा आग्रह केला. रायबरेली येथून जनता पक्षाच्या वतीने इंदिरा गांधींकडून लोकसभा निवडणूक लढवा. पक्षाने निर्णय घ्यावा, असे राजमाता म्हणाल्या.राजमाता रायबरेली आणि कै. इंदिरा गांधी यांच्या विरोधात निवडणूक लढविली. परंतु माघार घेतली नाही. ती निवडणूक हरली. परंतु त्यांनी कोणताही विरोध न करता संघटनेच्या निर्णयाचे पालन केले. संस्थेच्या अखंडतेचे हे एक अद्वितीय उदाहरण आहे.

केंद्रात जनता पक्षाचे सरकार स्थापन झाले. त्यावेळी अनेक शासकीय पदे तत्कालीन नेत्यांना देण्यात आली होती. परंतु राजमाताने एकही पद स्वीकारले नाही. त्यांनी संघटनेला नेहमीच महत्त्व दिले. राजमाता हळूहळू राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि विश्व हिंदू परिषदेत सामील झाल्या. असा एक क्षण आला की तत्कालीन कॉंग्रेस केंद्र सरकारने राजमाता यांना बँक बॅलन्समधून पैसे काढून घेण्यासाठी आपत्कालीन बंदी आणली होती. विश्व हिंदू परिषदेचे तत्कालीन सरचिटणीस अशोक सिंघल यांना राजमाता यांनी विहिंपला एक लाख रुपयांची देणगी जाहीर केली.तेव्हा त्यांनी अशोक सिंघल यांना सांगितले की अशोक मी तुम्हाला एक लाख रुपये देणार आहे. पण माझे खाते गोठलेले आहे. मी खाते ऑपरेट करू शकत नाही. तर तुम्ही एक काम करा की ही माझी डायमंडची अंगठी आहे, ती कुठेतरी द्या आणि एक लाख रुपये घ्या.

मी असे का म्हणत आहे कारण मी तुम्हाला वचन दिले होते. .दरम्यान, श्रीमती यशोधरा राजे यांनी अम्मा महाराजांना सांगितले की “अम्मा”, तुम्ही काय करीत आहात? हे आपल्या बोटावरील आपल्या सन्मानाचे लक्षण आहे. काळजी करू नका, आम्ही ही रक्कम व्हीएचपीला देऊ. यावर राजमातांनी यशोधरा राजाजींना सांगितले की वचनबद्धता माझ्यासाठी खुप महत्वाची आहे.
म्हणून मी ही त्याच वेळी असे दिसते की त्याच्या शब्दाबद्दल त्याची मोठी बांधिलकी होती. त्याच वेळी असे दिसते की त्याच्या शब्दाबद्दल त्याची मोठी बांधिलकी होती.

vijayaraje shinde राजमाता आध्यात्मिक होत्या. रामजन्मभूमी चळवळीतील राजमाताची निर्भयता, समर्पण आणि धैर्य सर्वांनी जवळून पाहिले आहे . माधवराव सिंधिया जनसंघ सोडून कॉंग्रेसमध्ये दाखल झाले. त्याला खूप वाईट वाटले की एका प्रसंगी ते म्हणाले की माझा एक मुलगा मला सोडून निघून गेला. पण आज भाजपाचे लाखो पुत्र माझ्या बरोबर आहेत. त्याच्या आयुष्याची अशी अनेक उदाहरणे आहेत की ‘ जी आपल्याला नेहमी प्रेरणा देतील.

अटलजी आणी आडवाणी जी स्वत:राजमाता यांचेकडे येऊन जनसंघाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष बनण्याचा आग्रह करत होते.त्यांनी राजमातांशी चर्चा केली. एक दिवसाचा कालावधी हवा असल्याचे राजमाता म्हणाल्या. राजमाताही आध्यात्मिक होत्या. त्यांनी आपल्या गुरुजींशी चर्चा केली आणि परत आल्या .तेव्हा त्यांनी अटलजी आणि अडवाणी यांना सांगितले की, मी भारतीय जनता संघाची कार्यकर्ती म्हणून सेवा करत राहील.पदांकडे त्यांचे कधीच आकर्षण नव्हते.

राजमाता vijayaraje shinde विजयाराजे सिंधिया यांनी भारतीय राजकारणात एक महिला म्हणून देशात एक आदर्श निर्माण केला. त्यांच्या देशहिताची जाणीव त्यांना राजमाता येथून लोकमाता बनवते.भारतीय जनसंघ ते भाजपा पर्यंतच्या त्यांच्या प्रवासात अनेक चढ-उतार आले परंतु त्यांनी कधीही आपले तत्त्व आणि विचारधारा सोडली नाही. औदार्य ही राजमाताजिंची खासियत होती. तिहेरी तलाकविरोधात कायदा करून देशाने महिला सक्षमीकरणाबाबत एक पाऊल पुढे टाकले आहे.यामधेही राजमातेची दूरदृष्टी दिसून येते.

रामजन्मभूमी मंदिराच्या उभारणीसाठी त्यांनी जो संघर्ष केला होता, त्याचे स्वप्नसुद्धा त्यांच्या जन्मशताब्दी वर्षातच पूर्ण झाले हा एक आश्चर्यकारक योगायोग आहे.
राजमातांच्या आशीर्वादाने देश आज विकासाच्या मार्गावर जात आहे. राजमाता यांचे आध्यात्मिक व्यक्तिमत्त्व होते. त्याच्या अंतःकरणात साधना, उपासना आणि भक्ती होती. पण जेव्हा त्या देवाची पूजा करत तेव्हा त्यांच्या पूजेच्या मंदिरात भारत माताचे चित्र देखील होते.त्यांच्यासाठी मदर इंडियाची उपासना ही एक श्रद्धाच होती.

आणीबाणीच्या वेळी राजमाता यांनी तिहार जेलमधून आपल्या मुलींना पत्र लिहिले. त्या पत्रात जे लिहिले होते त्यात बरेच काही शिकण्यासारखे होते.त्यांनी लिहिले .आपण आपल्या भावी पिढ्यांना जगवण्याची आणि जगण्याची प्रेरणा देण्याच्या उद्देशाने आपण आजची आपत्ती धैर्याने वाटचाल केली पाहिजे. योग्यता, कौशल्य, देशसेवा असणारी कोणतीही सामान्य व्यक्ती या लोकशाहीमध्येही सत्तेचे माध्यम बनवू शकते.राजमाताने आपल्या आयुष्याचा महत्त्वपूर्ण काळ तुरुंगात घालविला.

लग्नाआधी राजमाता राजघराण्यातील नव्हत्या त्या एका सर्वसामान्य कुटूंबातील स्री होत्या. पण लग्नानंतर तिने सर्वांना स्वतःचे बनवले आणि हा धडा शिकवला की सार्वजनिक सेवेची जबाबदारी घेण्यासाठी एखाद्या विशिष्ट कुटुंबात जन्म घेणे आवश्यक नाही. राजमाताने गावोगावच्या गरीब लोकांशी संपर्क साधून आपले आयुष्य त्याच्यासाठी समर्पित केले. राजमातांच्या आयुष्यातील प्रत्येक गोष्टीवरून आपण प्रत्येक क्षणापासून बरेच काही शिकू शकतो. vijayaraje shinde राजमातांना प्रत्येक व्यक्ती तिच्या नावानिशी माहिती असत.

vijayaraje shinde  राजमाता यांनी आपले भविष्य देशाच्या भवितव्यासाठी समर्पित केले होते. देशातील भावी पिढ्यांसाठी त्यानी आपल्या सर्व आनंदांचा त्याग केला होता. राजमाता या पदासाठी आणि प्रतिष्ठेसाठी जगल्या नाहीत, किंवा राजकारणही केले नाही. बर्‍याचदा असे प्रसंग आले की जेव्हा त्याच्यापर्यंत काही मोठ मोठी पदे चालून आली. पण त्यांनी त्याला नम्रपणे नाकारले.

देश आणि लोकशाही स्वभावाप्रती असलेले प्रेम स्वातंत्र्य चळवळीपासून ते स्वातंत्र्यानंतरच्या दशकांपर्यंतच्या भारतीय राजकारणाच्या प्रत्येक महत्त्वाच्या टप्प्याच्या त्या साक्षीदार होत्या. स्वातंत्र्यप्राप्तीपूर्वी, राजमाता यांचे अनुभव परदेशी कपड्यांची होळी जाळण्यापासून आणीबाणी आणि राम मंदिर चळवळीपर्यंतच्या त्या साक्षिदार आहेत. राजमाता सिंधिया यांनी आपले जीवन गोरगरीब लोकांच्यासाठी समर्पित केले.

गेल्या शतकात भारताला दिशादेणार्या व्यक्तिमत्त्वांपैकी राजमाता vijayaraje shinde विजयाराजे सिंधिया या एक होत्या. राजमाताजी केवळ वत्सलमूर्ती नव्हत्या तर त्या एक निर्णायक नेत्या आणि कुशल प्रशासक देखील होत्या.

अशा या थोर कुशल संघटक श्रीमंत विजयाराजे शिंदे जी यांना जन्मदिनानिमीत्त विनम्र अभिवादन 

डाॅ सुवर्णा नाईक निंबाळकर